Merkezi yönetim borç stokunda bu yılın ilk on aylık döneminde gerçekleşen 2,2 trilyon liralık rekor büyümenin 1,5 trilyonunun, yeni ekonomi yönetiminin iş başında olduğu son beş ayda gerçekleştiği belirlendi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre merkezi yönetim borç stoku, ocak-ekim döneminde net 2 trilyon 242,6 milyar lira artarak 6 trilyon 276,8 milyar lira ile rekor bir düzeye ulaştı.
Bu dönemde iç borç stoku 1 trilyon 61,5 milyar liralık net artışla 2 trilyon 966,8 milyar liraya, dış borç stokunun TL karşılığı da net 1 trilyon 181,2 milyar liralık artışla 3 trilyon 310,1 milyar liraya yükseldi. Ekim sonu itibarıyla iç borcun 747,2 milyar liralık bölümü döviz cinsi kamu borçlanma kâğıdı ihracı kaynaklı borçlar kaynaklı.
Aynı tarihteki dış borçlarla birlikte toplam dövizli borç stoku 4 trilyon 57,2 milyar lira ile toplam merkezi yönetim borç stokunun yüzde 64,6’sını oluşturuyor. Buna göre Hazine’nin yükümlülüğünde bulunan her 100 liralık borcunun yaklaşık 65 lirası döviz cinsinden.
Ekonomi yönetiminin küresel finans merkezlerinde dış kaynak arayış turları sürerken, Hazine borcunda son beş aydaki büyümenin ilk beş aydakinin iki katı olduğu belirlendi.
Merkezi yönetim borcunda ocak-ekim döneminde kaydedilen büyümenin 701,8 milyarı ilk beş ayda, 1 trilyon 540,8 milyarı ise yeni ekonomi yönetiminin görevi devraldığı haziran başından bu yana geçen son beş ayda gerçekleşti. TL cinsi iç borç stoku ilk beş ayda net 382,1 milyar, izleyen beş ayda 445,4 milyar lira büyürken, ilk beş ayda sadece 60,7 milyar lira artan dövize dayalı iç borçlar son beş ayda 173,3 milyar lira büyüdü.
Böylece ilk beş ayda 442,8 milyar lira artan toplam iç borç stokunda, son beş ayda 618,7 milyar liralık bir büyüme kaydedildi. İlk beş ayda 319,7 milyar lira artan dış borçların da son beş ayda 1 trilyon 95,4 milyar lira büyüdüğü dikkati çekti. Döviz kurlarında haziran-temmuz döneminde yaşanan hızlı yükselişin dış borçlar ile iç borcun döviz cinsinden olan kısmına bindirdiği kur farkı yükü de borç stokunda bu yılki büyümeye önemli katkı yaptı.
BORÇTA YÜKSEK DOLARİZASYON
Kamu mali dengelerindeki bozulmaya bağlı olarak artan borçlanma ihtiyacı paralelinde büyüyen merkezi yönetim borç stokunda TL-döviz dengesi son on yılda tersine döndü. On yıl önce üçte biri döviz cinsinden olan merkezi yönetimin toplam borç stokunun, artık üçte biri TL cinsinden.
Toplam stokta dövize dayalı borçlar, 2013’te sadece dış borç olmak üzere yüzde 31,3’ünü oluşturuyor, Hazine’nin bu tarihte dövizli iç borcu bulunmuyordu. Bu durum 2016’ya kadar devam etti ancak Hazine, 2017’den itibaren küçük miktarlarda olmak üzere yeniden dövize dayalı iç borçlanma yoluna başvurdu. İzleyen dönemde borçta dövizin payı sürekli artan bir seyir izledi.
Bölgesel savaşlar, jeopolitik riskler ve pandemi gibi küresel olumsuzlukların yanında, Türkiye’nin dış kaynak temininde zorlaşma, maliyetlerinde yükseliş de bu sürece damga vurdu. CDS’te aşırı yükselme, dış finansman imkanlarında daralma ve paralelinde dış borçlanma maliyetinde aşırı yükseliş yaşanırken, dövize dayalı borçlanma da artarak devam etti.
PANDEMİDE İVME KAZANDI
Merkezi yönetimin dövizle borçlanması özellikle pandemiden itibaren ivme kazandı. Dövizli borçların 2019 sonunda yüzde 50’ye yaklaşan toplam stoktaki payı, pandeminin damgasını vurduğu 2021’de yüzde 66’ya kadar çıktı.
2022 yılında da bu düzeyi büyük oranda koruyan söz konusu oran, bu yılın ilk on ayında kısmen azalarak nisan sonunda yüzde 62,2’ye, mayısta da yüzde 62,5’e inerken, haziran ve temmuz aylarında ise yüzde 67,1’le tarihindeki en yüksek düzeylerde gerçekleşti. Söz konusu oran ağustosta yüzde 65, eylülde yüzde 64,5 ve ekimde de yüzde 64,6 düzeyinde oluştu.
ON AYLIK ARTIŞIN 1,3 TRİLYONU KUR FARKINDAN
Merkezi Yönetim Borç Stokunda, ocak-ekim döneminde kaydedilen 2 trilyon 242,6 milyar liralık artışın 827,5 milyar liralık bir bölümü TL cinsi iç borçlardan kaynaklandı. Döviz cinsi iç borçlar ile dış borçlar toplamında on aylık artış 1 trilyon 415,2 milyar liraya ulaşırken, bunun da 1 trilyon 336,9 milyar liralık bölümü kur farkından kaynaklandı.
On aylık kur farkının da 993,9 milyar liralık bölümü kur şoku yaşanan haziran ve temmuz aylarında ortaya çıktı. Aralık ayı ortalamasında 18,64 TL olan ortalama dolar kuru, bu yılın ekim ayı ortalamasında 28,53 liraya ulaştı. Kurlar aynı düzeyde kalsaydı, dövizli iç borç ile dış borç toplamının TL cinsinden tutarı ekim sonu itibarıyla 2 trilyon 720,3 milyar, toplam merkezi yönetim borcu da 4 triyon 939,9 milyar lira olacaktı.
patronlardunyasi.com
